Als uitvaartverzorger kom ik natuurlijk veel met de dood in aanraking. Het leven is geleefd en de dood is ingetreden. In gesprek met mijn zus, die als verzorgende bij Buurtzorg in Utrecht werkt, kwamen we op de vraag: maar wat is eigenlijk leven en wat is dood? Leven en dood, een mooi thema voor een column.

Wat is leven?

Tja, wat is leven nu eigenlijk? Via google maar eens gekeken naar omschrijvingen van het woord ‘leven’. Het blijkt nog knap lastig om een goede definitie te geven. Op ‘Kennislink’ vond ik interessante informatie. Dat een steen niet leeft en een dier wel, dat snapt iedereen wel. Tijdens een congres zei eens een wetenschapper: ‘De mogelijkheid om voor te planten, dat is de essentiële eigenschap van leven’, als antwoord op de vraag: wat is de definitie van leven? Na urenlange discussies kwam men overeen: leven betekent kunnen voortplanten. Tot een slimmerik opmerkte: ‘Maar dat betekent dat 1 konijn levenloos is. Alleen 2 konijnen, een mannetje en een vrouwtje, zijn samen levend’. Zo komen we niet veel verder. Als reactie onder het artikel op ‘Kennislink’ stond: ‘Alles wat beweegt leeft, of het nu om een molecuul gaat of een blauwvinvis’. Verderop een reactie: ‘Leven is een organisme dat zichzelf kan voeden. Zelfs een pasgeboren baby zal, misschien na een zekere tijd, in de armen van zijn moeder de tepel vinden om zich te voeden. Zelfs een ééncellig wezen, voedt zich. Zonder voeding, van welke aard dan ook, zal leven verdwijnen’. Tot zover dit citaat. Een ander reactie: ‘Zelfs vuur leeft: het voedt zich, het beweegt, plant zich voort, reageert op prikkels (gooi er maar eens water op) en heeft stofwisseling’.  Zo zie je maar dat het nog niet zo gemakkelijk is om het woord ‘leven’ te omschrijven.
Je hebt dus minimaal 2 cellen nodig, die zich voeden en reageren op de omgeving om te kunnen spreken van leven.

Wat is dood?

Als we dan uitgaan van het voorgaande, dan moet ‘dood’ het tegenovergestelde zijn. Een steen is dus dood en een dier leeft, als het tenminste een levend exemplaar is. En daar gaan we al weer: een dood dier is dus dood. Het voedt zich niet meer en het reageert niet meer op de omgeving, dus is het dood. Maar een dood dier gaat zich ontbinden en uiteindelijk blijft er niets van over. Het reageert blijkbaar toch wel op de omgeving, maar het voedt zich niet meer, dus is het dood.
Hoe zit het met de dood van een mens? Als een mens niet meer groeit, niet meer praat, niet meer eet, geen beweging meer maakt enz., kun je stellen dat een mens dood is. De toestand is onomkeerbaar en je kunt de persoon niet meer tot leven wekken.
Maar wanneer, op welk moment is iemand echt dood? Kun je stellen dat als er geen hartslag meer is, dat iemand dan is overleden? Als het hart er mee stopt, stoppen alle lichaamsfuncties. Maar na het stoppen van de hartslag, kunnen de longen nog wel even door gaan met ademen.
Als de geest het lichaam verlaat dan? Ook dan functioneert het lichaam nog enige tijd door.
Verder kan iemand hersendood (biologisch dood) of klinisch dood zijn.
Bij hersendood zijn de functies van hersenen volledig verloren gegaan. Het is mogelijk dat iemand met een kloppend hart toch dood is. Het hart klopt vanzelf, dat kan zonder functionerende hersenen.
Klinisch dood is iemand als er geen spontane ademhaling en bloedsomloop is en het bewustzijn ontbreekt. Soms kan men middels reanimatie, hersendood voorkomen. Klinisch dood is dus nog niet helemaal dood. Door artsen wordt hersendood als echt dood beschouwd.
Ook een definitie over ‘dood’ is niet zo gemakkelijk te geven.

Wat is leven en wat is dood? Wie het antwoord weet…